Hocalı Katliamı

İnsanlık Vicdanında Silinmeyen İz: Hocalı Katliamı

26 Şubat 1992… Azerbaycan tarihine ve insanlığın hafızasına kazınan kara bir gün. Hocalı Katliamı, sadece Azerbaycan’ın değil, tüm insanlığın utanç hanesine yazılan en acı olaylardan biri olarak hafızalarda duruyor. Aradan 32 yıl geçse de, yaşanan vahşet, geride kalanların yüreğinde hâlâ taze bir yara gibi duruyor.

Hocalı, Karabağ’ın stratejik açıdan önemli yerleşim merkezlerinden biriydi. 1991’in son günlerinden itibaren Ermeni güçlerinin ablukasına alınan bu kasaba, 25 Şubat 1992 gecesi tarihin en acımasız saldırılarından birine sahne oldu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Azerbaycan topraklarına yönelik artan Ermeni saldırılarının en korkuncu, 366. Sovyet Motorize Alayı’nın da desteğiyle gerçekleştirildi. Saldırı, yalnızca bir askeri harekât değil, savunmasız sivillere yönelik insanlık dışı bir kıyımdı.

Bu katliamda 106’sı kadın, 63’ü çocuk, 70’i yaşlı olmak üzere 613 Azerbaycanlı hunharca katledildi. 487 kişi ağır yaralandı, 1275 kişi esir alındı ve bunlardan 150’sinden hâlâ haber alınamadı. Aileler yok oldu, çocuklar yetim kaldı, insanlar en vahşi işkencelere maruz bırakıldı. Katliamın kanıtları ise uluslararası raporlarla ve gazetecilerin çektiği görüntülerle sabitlendi. Tüm dünya, bir toplumun nasıl sistematik şekilde yok edilmeye çalışıldığına şahit oldu.

Ancak adalet yerini bulmadı. Bugün hâlâ Hocalı’da yaşananları soykırım olarak tanıyan ülke sayısı sınırlı. 18 ülkenin parlamentoları ve ABD’nin 24 eyaleti Hocalı Katliamı’nı soykırım olarak kabul etse de, Ermeni güçlerinin işlediği insanlık suçları hukuki anlamda tam bir karşılık bulmadı. İnsanlık, hâlâ Hocalı için bir adalet mücadelesi vermek zorunda.

Ancak Azerbaycan halkı için umut her zaman var. 2020’deki 44 günlük savaş sonucunda Azerbaycan, Karabağ’ı özgürlüğüne kavuşturdu.
2023’te gerçekleştirilen operasyonla Hocalı yeniden Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Ve 7 Şubat 2024’te, Hocalı’da ilk kez sandıklar kuruldu, halk bağımsız Azerbaycan’ın bir parçası olarak oy kullandı. Bu, sadece bir seçim değil, bir milletin dirilişiydi.

Bugün Azerbaycan hükümeti, Hocalı’yı yeniden inşa etmek için çalışmalarını hızlandırdı. Mayıs 2024e kadar ilk 50 aile Hocalı’ya geri dönecek. Bu, yıllardır süren bir hasretin sona ermesi anlamına geliyor. Ama asıl mesele, yalnızca Hocalı’nın fiziksel olarak yeniden ayağa kalkması değil; orada işlenen suçların uluslararası mahkemelerde hak ettiği cezayı bulmasıdır.

Bugün, 26 Şubat 2025. Hocalı Katliamı’nın üzerinden 33 yıl geçti. Unutmak mümkün değil, unutturmak da insanlığa karşı bir ihanet olur. Dünya kamuoyunun sessizliğine rağmen Azerbaycan halkı ve Türk dünyası, bu acıyı unutmadı ve unutturmayacak. Adalet, bir gün mutlaka yerini bulacak.

Çünkü Hocalı, sadece Azerbaycan’ın değil, tüm insanlığın vicdan sınavıdır.

Rafet Ulutürk